Η Βιοψυχοκοινωνική προσέγγιση στη Χρόνια Νεφρική Νόσο

Η Βιοψυχοκοινωνική προσέγγιση στη Χρόνια Νεφρική Νόσο

Η σύγχρονη αντίληψη για την ποιότητας ζωής αναφέρεται στο βαθμό της εκφρασμένης από το άτομο ικανοποίησης σε διάφορους τομείς υγείας όπως:

·         Τη σωματική υγεία,

·         Τις σχέσεις με τους άλλους και τη κοινωνική ζωή,

·         Τις υλικές-οικονομικές συνθήκες διαβίωσης,

·         Τις επαγγελματικές δραστηριότητες,

·         Τη συναισθηματική και ψυχολογική κατάσταση,

·         Τις προσδοκίες για το μέλλον.

     Οι επιπτώσεις μιας χρόνιας νόσου στους παραπάνω τομείς αποτελεί συνάρτηση της βαρύτητας της νόσου, του τρόπου με τον οποίο το άτομο αντιμετωπίζει την νέα κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει και των υποστηρικτικών δυνατοτήτων και δομών που συμβάλλουν στη βελτίωση της ζωής του. Κατά την βιοψυχοκοινωνική θεώρηση της ασθένειας η διεπιστημονική συνεργασία ανάμεσα σε επαγγελματίες υγείας διαφορετικών ειδικοτήτων και κλάδων καθώς και η εκπόνηση εξειδικευμένων παρεμβάσεων κρίνεται απαραίτητη. Οι θεραπευτικές παρεμβάσεις οφείλουν να λειτουργούν συμπληρωματικά, δημιουργώντας στον ασθενή και τα μέλη της θεραπευτικής ομάδας την αίσθηση μιας ολιστικής προσέγγισης και όχι αποσπασματικών ενεργειών που στοχεύουν στο να καλύψουν απλώς κενά και επιμέρους ανάγκες του ατόμου.

Η αντιμετώπιση και η φροντίδα ασθενών με ΧΝΝ τελικού σταδίου είναι ένας ιδιαίτερα εξειδικευμένος τομέας στον χώρο της υγείας. Δεν υπάρχει άλλη ομάδα ασθενών η νοσηλεία και φροντίδα των οποίων να περιλαμβάνει τόσο άμεσες σχέσεις και για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα με τους επαγγελματίες υγείας. Η ΧΝΝ εξ αιτίας της σοβαρότητας της και των απαιτήσεων που συνεπάγεται η αντιμετώπιση της, επηρεάζει το σύνολο των πτυχών που συνθέτουν την ζωή του πάσχοντος ατόμου. Έτσι εκτός από την παροχή σωστής ιατρικής φροντίδας και την αντιμετώπιση των σωματικών επιπτώσεων της νόσου, αναγκαία κρίνεται και η αναμέτρηση με τις ψυχολογικές και κοινωνικές της συνιστώσες. Οι νεφροπαθείς αποτελούν μια από τις πιο συμπτωματικές ομάδες χρόνια πασχόντων. Η επίδραση της ΧΝΝ τελικού σταδίου δεν περιορίζεται σε οργανικές εκδηλώσεις και ιατρικές επιπλοκές, αλλά περνώντας σε ψυχοκοινωνικό επίπεδο διατρέχει το σύνολο της ζωής του ασθενή. Η ίδια η νόσος, αλλά και ο τρόπος θεραπείας της αποτελούν αιτίες απώλειας ή απειλές απώλειας του επαγγέλματος, του εισοδήματος και της κοινωνικής θέσης του πάσχοντος. Οι περιορισμοί στη διατροφή, την επαγγελματική δραστηριότητα, τη ψυχαγωγία και τις μετακινήσεις επιβαρύνουν σημαντικά την κοινωνική ζωή και τις διαπροσωπικές σχέσεις των νεφροπαθών. Για τον ασθενή σε εξωνεφρική κάθαρση η αίσθηση ότι χειροτερεύει ή περιορίζεται η ζωή του ενισχύεται από το γεγονός ότι δεν μπορεί πλέον να ανταποκριθεί ικανοποιητικά στις καθημερινές του υποχρεώσεις. Η μειωμένη σωματική δύναμη και ενεργητικότητα του σε συνδυασμό με την πολλές φορές συνυπάρχουσα σεξουαλική δυσλειτουργία, οδηγούν συχνά σε περιορισμό της αυτοεκτίμησης και σοβαρό πλήγμα της αυτό-εικόνας του. Ο ασθενής μη μπορώντας πλέον να προσφέρει κάτι στους γύρω του και όντας συχνά σε άσχημη οικονομική κατάσταση, αισθάνεται συχνά «άχρηστος», βάρος για την οικογένεια του και την κοινωνία. Εκτός όμως από τη δυσκολία του ασθενή να παραμείνει επαγγελματικά ενεργός και να συνεχίσει να συμμετέχει ικανοποιητικά στην οικογενειακή και κοινωνική ζωή, τα ψυχοκοινωνικά προβλήματα που αντιμετωπίζει επηρεάζουν αρνητικά και τη συμμόρφωση του με το σύνθετο θεραπευτικό σχήμα εξωνεφρικής κάθαρσης που ακολουθεί. Το ιατροκεντρικό μοντέλο δε βοηθά ιδιαίτερα τους ασθενείς στο να κατανοήσουν, να αντιμετωπίσουν τα κοινωνικά και ψυχολογικά προβλήματα που απορρέουν από τη νόσο και να κατορθώσουν να ζήσουν με αυτήν. Έτσι, μεγάλος αριθμός νοσηλειών θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί αν υιοθετούνταν μια καλά οργανωμένη, ολιστική προσέγγιση του ατόμου, της ασθένειας του αλλά και των ιδιαίτερων κοινωνικών και ψυχολογικών της επιπτώσεων. Είναι λοιπόν αυτονόητο πως η νόσος δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως κάτι αυτόνομο και ανεξάρτητο από τους υπόλοιπους τομείς της ζωής του πάσχοντος και της οικογένειας του.

Το βιοψυχοκοινωνικό πρότυπο για την αντιμετώπιση της νόσου προϋποθέτει μια διεπιστημονική θεραπευτική ομάδα η οποία αφού εξετάσει όλους τους παράγοντες που επηρεάζουν τη θεραπεία του ασθενή, σε συνεργασία πάντα με τον ίδιο προχωρά στην εκπόνηση ενός εξατομικευμένου ολιστικού θεραπευτικού προγράμματος, προσαρμοσμένου στις ιδιαίτερες ανάγκες του. Μια τέτοια διεπιστημονική ομάδα επαγγελματιών υγείας θα μπορούσε να έχει διαφορετικό χαρακτήρα και σύνθεση, ανάλογα με την υπηρεσία στην οποία λειτουργεί και τη φιλοσοφία κάθε κλινικής. Στα νοσοκομεία συνήθως διευθύνει ειδικός γιατρός π.χ. νεφρολόγος ή ψυχίατρος, ενώ στην ομάδα συνυπάρχουν νευρολόγος, ψυχολόγος, νοσηλευτής, κοινωνικός λειτουργός, διαιτολόγος κ.α., με εποπτεύουσα αρχή το διευθυντή της κλινικής. Στις συναντήσεις της ομάδας είναι δυνατό να παρίστανται κατόπιν προσκλήσεως και άλλοι επαγγελματίες όπως καρδιολόγοι, ενδοκρινολόγοι, αγγειοχειρούργοι, χειρουργοί μεταμοσχεύσεων κ.α. ανάλογα με τις ανάγκες κάθε ασθενή, προκειμένου να συμβάλλουν με τις γνώσεις και δεξιότητές τους στο σχεδιασμό της προσφερόμενης βοήθειας.

Στο βιοψυχοκοινωνικό πρότυπο που υιοθετείται διεθνώς ολοένα και συχνότερα τις τελευταίες δεκαετίες, ο ασθενής δεν αντιμετωπίζεται ως παθητικός δέκτης ιατρικών οδηγιών αλλά ως ενεργητικός παράγοντας που συμμετέχει στο σχεδιασμό της εξατομικευμένης θεραπείας του και τον τρόπο εφαρμογής της. Σύμφωνα με το παραπάνω μοντέλο η υπεύθυνη διεπιστημονική θεραπευτική ομάδα επαγγελματιών υγείας είναι αυτή που καθοδηγεί τον ασθενή και την οικογένεια του στη συνειδητοποίηση των επιπτώσεων της ασθένειας στους διάφορους τομείς της ζωής του, προτείνοντας έγκαιρα προληπτικές δράσεις και στρατηγικές αντιμετώπισης. Η θεραπεία της ΧΝΝ αποτελεί μια σημαντική πρόκληση που θέτει σοβαρά ερωτήματα ως προς την ικανότητα εφαρμογής σύγχρονων θεραπευτικών αντιλήψεων σε επίπεδο κλινικής πράξης. Η βιοψυχοκοινωνική θεραπευτική προσέγγι­ση κρίνεται σήμερα πιο αναγκαία από ποτέ για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που ανακύπτουν σε όλα τα επί­πεδα ζωής του πάσχοντος και της οικογένειάς του εξαιτίας της ΧΝΝ. Η περεταίρω βελτίωση της ποιό­τητας της παρεχόμενης θεραπευτικής φροντίδας θα εξαρ­τηθεί σε μεγάλο βαθμό από την ικανότητα του συστήματος υγείας να ανταποκριθεί στις ανάγκες μιας σύνθετης, βιοψυχοκοινωνικής αντιμετώπισής του πάσχοντος.

Στέλιος Παπαδόπουλος, Νοσηλευτής Γ.Π.Ν.Θ. "Ιπποκράτειο"

Η ανάρτηση βασίστηκε σε σχετικό άρθρο των
Δαμίγου Δ., Καλτσούδα Α., Οικονόμου Μ. & Σιαμόπουλου, Κ.Χ. με τίτλο:

Βιοψυχοκοινωνική προσέγγιση της χρόνιας νεφρικής νόσου. Ο ρόλος της Μονάδας Ψυχονεφρολογίας

Από το blog That's Enough